Muay Boran – historia

Dane historyczne dotyczące sztuki walki znanej obecnie jako Muay Thai są mgliste i nieprecyzyjne. Istnieje bardzo niewiele zapisków ukazujących faktyczny i dokładny obraz tego w jaki sposób Muay Thai rozwijało się na przestrzeni wieków. Z drugiej strony tradycja przekazu ustnego pełna jest legend i opowieści uniemożliwiających praktycznie odróżnienie fikcji od faktów. Podczas gdy z jednymi faktami większość historyków się zgadza, inne powodują nieporozumienia i spory.
Niewątpliwym faktem jest iż Muay Thai rozwijało się jako integralna część wyszkolenia wojowników Syjamu (Tajlandii) wraz z Krabi Krabong (sztuka walki bronią). Od zarania dziejów Muay Thai było systemem „pola bitwy” dającym szansę na przeżycie wojownikowi po utracie broni.
Niestety cała pisana historia Syjamu została zniszczona przez Birmańczyków w 1767 roku podczas najazdu Syjamu i całkowitego zniszczenia stolicy Ayuddhaya. Wraz z pisaną historią Syjamu bezpowrotnie przepadła pisana historia Muay Thai sprzed 1767 roku. Skrawki historii które przetrwały dzięki przekazowi ustnemu i nielicznym pozostałym dokumentom (zapiski z Birmy, Kambodży, podróżników z Europy, kroniki Królestwa Lanna – Chiangmai) pozwalają jedynie na układankę dopuszczającą wiele różnorodnych teorii.

1. Era przed-Sukhothai (200 pne – 1238)

Początki współczesnego Muay Thai sięgają II, III wieku przed naszą erą, gdy plemiona Tajskie zamieszkiwały jeszcze tereny obecnych południowo-wschodnich Chin:

MAI SEE SAWK (techniki łokcia) – pierwotna forma Muay Thai była znana jako Mai See Sawk będąca metodą samoobrony wykorzystującą w szczególnym stopniu posługiwanie się łokciami.

MUAY CHAIYUTH – jest uznawane za oryginalną metodę Muay Thai. Na temat tego systemu wiadomo obecnie bardzo niewiele, jednakże znakomita większość historyków przychyla się do zdania iż powstał ze starożytnych technik przekazanych przez Chińskie plemiona osiadłe w centralnych równinach Tajlandii. Wysoce prawdopodobnym jest że te Chińskie plemiona dysponowały wiedzą i technikami Kung Fu, z których to stopniowo wyewoluowało Muay Chaiyuth. Chaiyuth (lub Chaiya) było lokalną stolicą imperium Srivijaya umiejscowionego w okolicach Sumatry. W tym czasie prototyp Tajskiego państwa o nazwie Nan Chao kwitł w miejscu gdzie obecnie znajdują się południowo-wschodnie Chiny. W pewnym momencie mieszkańcy tego państwa zaczęli stopniowo migrować na południe w dół Półwyspu Indochińskiego. Niektórzy z nich stawali się żołnierzami zaciężnymi w armiach Khmerów, gdzie to nazywano ich „Syjamczykami” z powodu ich ciemniejszej karnacji skóry (w sanskrycie „syam” znaczy „ciemny”). Przez to nazwa Syjam przylgnęła w końcu do ich królestwa.

2. Era Sukhothai (1238-1377)

W tym okresie wojownicy wciąż walczyli gołymi pięściami
MUAY PAHUYUTH – przekazywane w stanie nienaruszonym przez całe pokolenia, historycznie datuje się w okresie Sukothai. Niektórzy uważają że Pahuyuth jest najczystszą formą Muay Thai. Ostatnim znanym mistrzem był Ket Sriyapai który przekazywał swoją wiedzę współczesnemu historykowi/praktykowi Muay Thai panu Arjarn Panya Kraitus. Charakterystycznym dla tego systemu jest nie tylko nauka walki ale także szczególne promowanie długowieczności i zdrowego trybu życia.
MUAY BORAN – obecnie terminu tego używa się często zbiorczo w odniesieniu do wszystkich wyżej wymienionych systemów. Swobodne tłumaczenie z języka tajskiego to „Starożytne Muay Thai”. Oryginalne Muay Boran powstało w prowincji Nakhon Rachasima w Tajlandii i szczególnie było rozwijane do pokazów walk w trakcie różnorodnych festiwali.

3. Era Ayuddhaya (1350-1767)

Pierwszy gwałtowny wzrost popularności Muay Thai zarówno jako sztuki walki na polu bitwy jak i sportu nastąpił za czasów panowania króla Naresuan w roku 1584. W tym okresie Muay Thai weszło jako obowiązkowy element wyszkolenia każdego żołnierza. Szczególnym poważaniem od tego czasu cieszyła się ta sztuka u królów, którzy sami w znakomitej większości byli wielkimi wojownikami praktykującymi Muay Thai na najwyższym poziomie. Techniki Muay Thai zaczęły gwałtownie ewoluować w miarę jak w wyniku doświadczeń bitewnych system się rozwijał.
Kolejny gwałtowny rozwój systemu nastąpił pod panowaniem króla Somdet Prachao Suer (Król Tygrysów). Jego pasja dla Muay Thai była tak wielka iż często wymykał się z pałacu by walczyć anonimowo w wioskowych turniejach, pokonując lokalnych czempionów. Czasy jego panowania to czasy pokoju. Aby utrzymać armię w sprawności fizycznej i „znaleźć zajęcie” żołnierzom, Król Tygrysów nakazał armii regularny trening Muay Thai. Poskutkowało to jeszcze większym zainteresowaniem Muay Thai w społeczności Tajskiej.
MUAY KAAD CHUEK – Za czasów panowania Króla Tygrysów zaszła w Muay Thai najbardziej chyba charakterystyczna zmiana mająca ogromny wpływ na stosowane techniki walki. Otóż początkowo zaczęto owijać dłonie wiązkami końskiego włosia (początek Kaad Chuek) które miało zarówno chronić dłonie wojownika jak i wyrządzać większą krzywdę przeciwnikowi. Stopniowo końskie włosie zostało zastąpione linami konopnymi lub namoczonymi wiązkami surowej bawełny które po wysuszeniu na słońcu tworzyły swego rodzaju twardą skorupę o powierzchni przypominającej gruboziarnisty papier ścierny (patrz – KAAD CHUEK).

4. Era Thonburi (1767-1782)

W tym czasie nastąpił kolejny silny wpływ na Muay Thai ze strony Chińskiego Kung Fu. Stało się to za sprawą wpływu jaki wywarł na ten system kolejny książę. W historii Tajskiej kilkakrotnie „prości ludzie” osiągali sukces społeczny w wyniku docenienia ich odwagi i wybitnych umiejętności w sztuce walki.
Joi będący synem biednych rolników urodził się jeszcze w okresie Ayuddhaya. Ojciec oddał go do świątyni w Pi-chai, gdzie wychowywany przez mnichów uczył się sztuki Muay Thai. Niefortunnie pewnego dnia Joi wdał się w bójkę z synem lokalnego księcia. W obawie przed karą ze strony rodziców i mnichów, uciekł zmieniając imię na Tong Dee Fan Khao. Prowadząc wędrowny tryb życia ćwiczył Muay Thai gdzie tylko miał okazję. Pewnego dnia oglądnąwszy Chińską Operę był tak zafascynowany przez akrobatyczne techniki z wyskoku które prezentowali aktorzy (Aktorzy Opery Chińskiej ćwiczą akrobatyczny/operowy styl Kung Fu) iż błagał ich by nauczyli go tych technik. Przez pewien czas wędrował z Chińską Trupą Teatralną zgłębiając techniki z wyskoku tak popularne w Operze Chińskiej.
Po pewnym czasie spotkał Khru Maek, który zorganizował mu walkę. W wyniku tej walki, umiejętności akrobatycznych technik z wyskoku zarówno zapewniły Tong Dee zwycięstwo jak i wzbudziły niekłamany zachwyt u widowni i „promotora” (Khru Maek). Idąc za radą „promotora”, Tong Dee zaczął zgłębiać tajniki możliwie wielu innych systemów Kung Fu oraz studiować sztukę walki mieczem w Suwangalok.
Pracując jako ochrona Chińskiego kupca, Tong Dee dotarł do Tak by walczyć w turnieju organizowanym przez Praya Tak. Dzięki swoim umiejętnościom i odmiennemu podejściu do walki, Tong Dee wygrał turniej. Jego akrobatyczne techniki wzbudziły taki zachwyt Praya Tak, iż uczynił go swoim gwardzistą/ochroniarzem oraz nadał mu tytuł księcia Kampaeng-phet (sąsiedniego miasta). Od tego czasu Tong Dee był znany jako Praya Kampaeng-phet.
Po najeździe Birmańczyków i upadku Ayuddhaya, Praya Tak został królem swojego nowo utworzonego państwa ze stolicą Thonburi, zaś Praya Kampaeng-phet został księciem miasta w którym się urodził i wychował. Do dnia dzisiejszego jest tam czczony jako „Praya Pi-chai Dab Hak”.
Umiejętności nabyte przez prostego chłopa podczas treningu z Chińską trupą teatralną na stałe weszły do repertuaru Muay Thai. Do dnia dzisiejszego często można zauważyć na ringu zawodników umiejętnie atakujących z wyskoku nie tylko za pomocą nóg ale także używających w powietrzu pięści, kolan i łokci. Te akrobatyczne techniki ze szczególnym upodobaniem ćwiczą praktycy Muay Boran. Mimo dużo dłuższego procesu treningowego, dają one jednak dużą przewagę w sytuacji walki z kimś kto ich nie zna.

5. Era Rattanakosin (1782-1925)

W roku 1788 na początku panowania króla Ramy I, dwóch francuskich bokserów przyjechało do Syjamu by wyzwać na pojedynek lokalnych zawodników Muay Thai. Ci francuscy bokserzy wygrali już wiele walk z zawodnikami różnorodnych systemów na Półwyspie Indochińskim. Do walki został wyznaczony członek Gwardii Królewskiej. Żaden z francuskich bokserów nie był w stanie sprostać żołnierzowi, który po wygranej walce otrzymał od króla honorowy tytuł „Muen Plaan” (Destrukcyjny Rycerz).
Muay Thai było już nie tylko sztuką walki i sportem narodowym ale także stylem życia całego Tajskiego społeczeństwa. Do obozów treningowych napływali ludzie wszystkich warstw społecznych. Bogaci, biedni, młodzi i starzy, mężczyźni i kobiety – wszyscy chcieli posmakować tej sztuki. Każda wioska organizowała turnieje i wyłaniała swojego czempiona. Każda walka stawała się pretekstem do zakładów oraz przejawem miejscowej dumy. Tradycja zakładów przetrwała do dnia dzisiejszego. Obecnie w zakłady dotyczące wyników każdej walki zaangażowane są olbrzymie sumy pieniędzy.
Kolejnym „złotym okresem” dla Muay Thai był okres rządów króla Chulalongkorn (Rama V) który wstąpił na tron w roku 1868. W wyniku jego osobistej fascynacji, Muay Thai po raz kolejny doświadczyło gwałtownego rozwoju. Wybitne umiejętności w Muay Thai stawały się przepustką do sławy i kariery wojskowej. Rozgrywane były wielkie turnieje o wspaniałe nagrody i sławę. Walki nie odbywały się jeszcze na ringu lecz na ubitej ziemi, podwórkach, wioskowych placach, miejskich rynkach i dziedzińcach. Do roku 1920 Muay Thai było obowiązkowym przedmiotem wykształcenia w szkołach.
Pierwszym stałym miejscem rozgrywanych walk Muay Thai była Arena Suan Gularb powstała w 1920 roku za panowania króla Ramy VI. Zawody odbywały się w każdą niedzielę. Walki były rozgrywane początkowo na ubitej ziemi. „Ring” mierzący 20×20 metrów ograniczony był jedynie linią zaznaczoną na podłożu. Widzowie gromadzili się wokół „ringu” na który nie mieli prawa wstępu. Jednakże w wyniku częstej „niesubordynacji” rozentuzjazmowanych widzów, skonstruowano pierwszy ring wyniesiony 120 cm nad podłoże, wyłożony matami i ograniczony dwiema poziomymi linami.

6. Po roku 1925 – patrz „Historia Muay Thai ringowego”